ေမတၲာေ႐စင္မွႀကိဳဆိုပါသည္။

ေလျဖတ္ျခင္းဟာ ဦးေႏွာက္ၾကြက္သားေတြကိုေထာက္ပံ့ေနတဲ့ေသြးေၾကာ ေပါက္ျခင္း(သို ့)ပိတ္ျခင္းေၾကာင့္ျဖစ္ရပါတယ္။ ေလျဖတ္ျခင္းရဲ ့ ဆိုးက်ိဳးေတြေနာက္ဆက္တြဲေတြကို အားလံုးသိၾကမွာပါ။လူတစ္ေယာက္ဟာ ပံုမွန္မသန္စြမ္းေတာ့ဘဲ အိပ္ရာေပၚမွာေနသြားရဖို ့မ်ားပါတယ္။အိပ္ရာေပၚမလဲေတာင္ ပံုပ်က္ပန္းပ်က္နဲ ့ အသက္ရွင္သြားရမွာပါ။ျဖစ္ျပီးမၾကာခင္မွာလဲ အသက္ဆံုးနိုင္ပါတယ္။ဒါေၾကာင့္ေလျဖတ္မွန္းသိျပီး ခ်က္ခ်င္းကုနိုင္ရင္ဖို ့ ေအာက္ပါရိုးရွင္းတဲ ့ အခ်က္ကေလးေတြကို မွတ္ထားေစခ်င္ပါတယ္။

ကိုယ္ေတြ ့ျဖစ္ရပ္တစ္ခု

အကင္မ်ိဳးစံုေကြ်းတဲ ့ ဧည့္ခံပြဲတစ္ခုမွာ ကြ်န္ေတာ့္သူငယ္ခ်င္းမတစ္ေယာက္ဟာ ခလုတ္တိုက္ျပီး လဲက်သြားပါတယ္။အားလံုးကေဆးရံုကားေခၚေပးမယ္လုပ္ေတာ့ သူမက ဘာမွမျဖစ္ပါဘူး၊အုတ္ခဲကိုခလုတ္တိုက္မိလို ့ လဲသြားတာပါလို ့ေျပာျပီး စားစရာဆက္စားပါတယ္။သူမၾကည့္ရတာ မူပ်က္ေနတယ္ထင္ရေပမယ့္ ဧည့္ခံပြဲျပီးတဲ ့အထိေနသြားပါတယ္။ညက်မွ သူ ့အမ်ိဳးသားလွမ္းဖုန္းလို ့ ကြ်န္ေတာ္တို ့သိလိုက္ရတာက သူမကို ညေန ၆ နာရီမွာေဆးရံုတင္လိုက္ရျပီး ဘာမွမလုပ္ရေသးခင္မွာပဲ ဆံုးသြားျပီဆိုတာပါပဲ။တကယ္၀မ္းနည္းစရာေကာင္းတဲ ့ အျဖစ္ပါ။သူမဟာဧည့္ခံပြဲမွာကတည္းက ေလျဖတ္ျခင္းကို စခံစားခဲ ့ရတာျဖစ္ပါတယ္။ေဘးနားကလူေတြကသာ ေလျဖတ္ျခင္းရဲ ့ လကၡဏာေတြကို ခြဲျခားသိနိုင္ခဲ ့မယ္ဆိုရင္ သူမဟာဒီေန ့ထိလူ ့ေလာကမွာရွိေနဦးမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ဒါဟာကြ်န္ေတာ္တို ့အတြက္ သင္ခန္းစာပါပဲ။

လူတိုင္းသိသင့္

ဦးေႏွာက္နဲ ့ အာရံုေၾကာ အထူးကုဆရာ၀န္ၾကီး တစ္ေယာက္ကေတာ့ ေလျဖတ္တယ္လို ့ သိသိရျခင္း ၃ နာရီအတြင္းလူနာဟာ ဆရာ၀န္နဲ ့ေတြ ့ခြင့္ရမယ္ဆိုရင္ ျပန္ေကာင္းနိုင္ပါတယ္လို ့ ေျပာပါတယ္။ ဆရာ၀န္ တစ္ေယာက္သာဆို ဒီလိုဘာျဖစ္လို ့ျဖစ္မွန္းမသိျဖစ္တာကို ေလျဖတ္တာလို ့ ခ်က္ခ်င္းသိနိုင္လို ့ ခ်က္ခ်င္းစမ္းသပ္ အတည္ျပဳနိုင္ပါမယ္။ ျပီးေတာ့ အနည္းဆံုး ၃နာရီအတြင္းမွာ လူနာကို ေဆးကုသမွဳ ခံယူေစနိုင္ရင္ လူနာဟာ ေ၀ဒနာမ်ိဳးစံု ခံစားရေတာ့မွာ မဟုတ္ပါဘူး။ ဒါေပမယ့္ မနားမွာ ဆရာ၀န္တစ္ေယာက္မွ မရွိဘူးဆိုရင္ ဘယ္လိုလုပ္ၾကမလဲ။ ဒါေၾကာင့္ အားလံုးအတြက္ေရာ၊ ကိုယ့္အတြက္ပါ လူတိုင္းသိသင့္တဲ ့ေလျဖတ္ျခင္း ဟုတ္မဟုတ္ခြဲနိုင္တဲ ့ အခ်က္လြယ္လြယ္ေလးေတြကို ဆရာ၀န္ၾကီးက ေျပာျပေပးခဲ ့ပါတယ္။

ေလျဖတ္ျခင္းရဲ ့ ရုတ္တရက္လကၡဏာမ်ား

Stroke လို ့ေခၚတဲ ့ ေလျဖတ္ျခင္းဟာ ဦးေႏွာက္အတြင္းပိုင္း ေသြးေၾကာ တစ္ခုခုေပါက္လို ့၊ ဒါမွမဟုတ္ ပိတ္သြားလို ့ ဦးေႏွာက္တစ္ေနရာမွာ ေသြးမရေတာ့ဘဲ အလုပ္မလုပ္နိုင္တဲ ့ အတြက္ ခႏၵာကိုယ္ ထိခိုက္သြားတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဦးေႏ်ာက္မွာျဖစ္တဲ ့ေနရာေတြက တစ္ေယာက္နဲ ့တစ္ေယာက္ မတူတဲ ့အတြက္ ေလျဖတ္ျခင္းရဲ ့လကၡဏာေတြက တစ္ခါတစ္ေလမွာ ခြဲျခားရခက္ပါတယ္။ ကံဆိုးခ်င္လို ့ေဘးလူေတြက မသိ နားမလည္ရင္ေတာ့ ေသျပီေပါ့ဗ်ာ။ ဒီေတာ့ေလျဖတ္တာရဲ ့ လကၡဏာေတြ၊ လုပ္ရမွာေတြကို အဂၤလိပ္လို အတိုေကာက္မွတ္ခ်င္ရင္ သူ ့ေရာဂါရဲ ့နာမည္အတိုင္း STROKE လို ့မွတ္နိုင္ပါတယ္။ ျမန္မာလိုသိထားလဲ တူတူပါပဲ။

အရင္ဆံုး လူနာကို S,T,R ဆိုျပီး ၃ခုခိုင္းၾကည့္ပါ။ (S=Smile) လူနာကိုျပံဳးခိုင္းပါ။ (ပံုမွန္ျပံဳးသလိုျဖစ္ရဲ ့လား၊ရြဲ ့ေနေစာင္းေနလားၾကည့္ပါ)(T=Talk) စကားေျပာခိုင္းပါ။(R=Raise both arms) လက္ႏွစ္ဖက္ေျမွာက္ခိုင္းပါ။ ဒါေတြအကုန္ ေခ်ာေခ်ာေမြ ့ေမြ ့လုပ္နိုင္တယ္ဆိုရင္ေတာ့ STR ျပီးလို ့ OK ေပါ့။ တစ္ခုခုကို မလုပ္နိုင္ခဲ ့ဘူးဆိုရင္ေတာ့ (E=Emergency) အေရးေပၚျဖစ္လို ့ ေဆးရံုတင္မွရပါမယ္။ ေနာက္ထပ္ လကၡဏာတစ္ခုကိုလဲ ထပ္ၾကည့္နိုင္ပါေသးတယ္။ လူနာကို လွ်ာထုတ္ခိုင္းပါ။ လွ်ာဟာ လိမ္ေခါက္ပံုပ်က္ျပီး တစ္ဖက္ဖက္ကို ေစာင္းေနမယ္ဆိုရင္ေတာ့ ေလျဖတ္တာ ေသခ်ာပါတယ္။ ဒါဆိုရင္ေတာ့ လူနာဟာ အရမ္းစိုးရိမ္ရလို ့ အျမန္ဆံုး ေဆးကုသမွဳခံယူရေအာင္ လုပ္ေပးပါ။ ဒီေတာ့ဒီေဆာင္းပါးမွာပါတဲ ့အခ်က္ေတြကို သင္ကိုယ္တိုင္လဲ မွတ္သား၊လက္လွမ္းမီသမွ်လဲ ေျပာျပမယ္ဆိုရင္ သင္အပါအ၀င္ လူေပါင္းမ်ားစြာရဲ ့ အသက္ေတြကို ကယ္တင္နိုင္မွာျဖစ္ပါတယ္။ S,T,R,O,K,E မေမ ့နဲ ့ ေနာ္။

Translated by : သီဟသစ္(ေဆး-၂)

Special thanks to Ko Zar Ni.